Teşkilat-ı Mahsusadan Cumhuriyete

İnebolu’dan Kırıkkale’ye taşınmak için hazırlanıyordum, bir kitap var ki rafta kalması içime sinmedi. Okuduğum şu satır onu yeniden gözden geçirmeme vesile oldu:

“Kurdun altından kuzuyu kurtarmaya gelen kasabın gayreti ve teşebbüsü afiyetini vücuda getirmek içindir.”

Ortadoğu’da uzun zamandır olup bitenleri düşündüren bu “Garp” tasviri, Osmanlı Devleti’nin istihbarat teşkilatı Teşkilat-ı Mahsusa’nın kuruluşunu ele alan Kasım 1913 tarihli belgeden. 2003′te birkaç dersine katılma fırsatım olan, Türkiye’nin en genç profesörlerinden Mustafa Balcıoğlu hocamız Teşkilat-ı Mahsusa’dan Cumhuriyete kitabında bu ve benzeri çok sayıda arşiv belgesini günümüz Türkçesiyle aktarıp değişik boyutlarda değerlendirmeler kaleme almış.

Kitapta neler yok ki. ‘Siyasetle iştigal’ ettiği gerekçesiyle Binbaşı rütbesinde emekli edilip Teşkilat’ın ilk başkanığına atanan Süleyman Askeri Bey’in biyografisi ilginç içeriklerden biri. Öyle çalkantılı bir dönemde bir hayat nasıl böyle dolu dolu geçirilir sorusunu sorduran bir diğer biyografi -Teşkilattaki ismiyle- Abdürreşid İbrahim’e ait. Amerikalı misyonerlerle ilgili bilgilerden Teşkilat’ın Bolşevik İhtilali sırasında Rusya’daki faaliyetlerine kadar pek çok bilgi ve değerlendirme de var.

Günümüze de konuşan önemli raporların da aktarıldığı kitapta Aşiret Alayları konusuyla Osmanlı’nın son dönemi Dersim bölgesinden Irak’taki Aşiretler konusuyla Kürdistan bölgesine, bir dönemin ahvalini görebilirsiniz. Bunun ardından Cumhuriyetin ilk yıllarıyla ilgili pek çok ilgi çekici biyografi ve bilgi de var. “Paşalar komplosu” olarak bilinen olaya dair belge ve değerlendirmelerin özellikle kıymetli olduğunu düşünüyorum. Bunları okuduğunuzda, güçlü siyasilerin silahlı kuvvetlerdeki muhaliflerini “silahsızlandırma” çabasının siyasetin değişmezlerinden olduğunu görebilirsiniz.

Son olarak hocamızın, yine o dönem Kırıkkale Üniversitesinde görevli Uluslararası Hukuk hocalarından Mehmet Akif Kütükçü ile beraber, Türkiye’nin uluslararası hukuktaki ilk kazanımını ele aldığı bir makalesinin de kitapta yer aldığını kaydetmeliyim.
Asil yayınlarından çıkan 368 sayfalık bu eseri, bir dönemi anlamak ve farklı çıkarımlar not etmek üzere okumanızı tavsiye ederim.
Şimdiden iyi okumalar..

Mustafa Balcıoğlu, Teşkilat’ı Mahsusa’dan Cumhuriyet’e, Gen.2.Baskı, Ankara: Asil Yay. Ağustos 2004.

Print Friendly